Quẻ Khôn

     LỜI BÀN

     Dịch xếp quẻ Khôn sau quẻ Càn, ngụ ý “trời tôn đất ti”, “Đất đi theo trời”. Nghĩa chung của quẻ Khôn là chỉ cho ta thấy ‘âm’ đối lập với ‘dương’ nhưng chúng lại có quan hệ với nhau, dựa vào nhau mà tồn tại. Trong cặp mâu thuẫn này, ‘âm’ giữ địa vị phụ thuộc, thứ yếu, dựa vào ‘dương’ mà tồn tại, phát triển. Về phương diện quẻ, thì quẻ Khôn lấy đất làm hình tượng tượng trưng, với nghĩa ‘thuận’. Lời quẻ nhấn mạnh: có lợi cho sự trinh chính của ngựa cái, theo sau người thì sẽ làm chủ, ‘an trinh’ thì được cát tường … tất cả đều ám chỉ nghĩa ‘nhu thuận’. Cả sáu hào đều nói sự phát triển, biến hóa theo tiền đồ ‘âm tùy thuộc vào dương’. Hào Nhị ở ngôi vị dưới, giữ đạo trung. Hào Ngũ ở ngôi vị cao, nhường kẻ dưới. Hào Tam, Tứ thì hoặc là ‘phụng mệnh vua’ hoặc là ‘lui về’, đều tỏ rõ đức ‘Khôn thuận’, trong đó Nhị Ngũ là tốt đẹp nhất. Còn Sơ thì ‘lý sương’ và Thượng thì ‘long chiến’ đối chiếu với nhau, lại thể hiện sâu sắc tư tưởng biện chứng âm khí từ lúc cực nhỏ sẽ đến lúc sáng tỏ, thịnh đến cực độ sẽ trở lại dương.       Hệ từ thượng truyện: “một âm một dương gọi là đạo”. Sách Dịch bắt đầu bằng hai quẻ Càn Khôn cho thấy tác giả đã nhận thức rất sâu về quan hệ biện chứng âm dương. Nói khác đi, tác giả của Dịch hình như có quan điểm cho rằng: âm dương tác dụng lẫn nhau là nguồn gốc mọi sự vận động, biến đổi và phát triển của sự vật trong vũ trụ.